Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom

Phỏng vấn bởi Uyên Ly cho Hanoi Grapevine
Ảnh bởi Namnggg

Từ ngày 3/8/2018 đến hết 7/10/2018, Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA) mở cửa mời công chúng tới thưởng lãm “Fragments” (Phân mảnh), triển lãm giới thiệu những tác phẩm video art của nghệ sĩ Nhật Bản thành danh quốc tế Hiraki Sawa.

Nói về Hiraki Sawa, giám đốc nghệ thuật VCCA Mizuki Endo chia sẻ

“Các tác phẩm đáng kinh ngạc của anh ấy chứa đựng những giấc mơ, những hình ảnh tưởng tượng nên thơ, và có màu sắc hoài niệm. Tác phẩm của anh không nghiêng hẳn về một thể loại nào, không phải hoạt hình, cũng không phải là phim. Những hình ảnh anh đưa vào tác phẩm mang tính toàn cầu, và nó nằm giữa hội họa, điêu khắc, với điện ảnh, một kiểu “vô danh tính của hình ảnh” làm nên phong cách của anh”.

Triển lãm video tương tác với không gian

Hiraki Sawa nói với Hanoi Grapevine rằng anh chưa triển lãm tại Việt Nam hay Đông Nam Á bao giờ, và đây là cơ hội đầu tiên tuyệt vời để triển lãm solo và giới thiệu tác phẩm của anh đến với mọi người. Và đó là lý do anh nhận lời mời đến Việt Nam từ Mizuki Endo – một người bạn mà anh quen biết và quý mến đã lâu.

Triển lãm ở VCCA sẽ như thế nào?

Giám tuyển Mizuki Endo: Tôi muốn giới thiệu một cách sắp đặt video mới mẻ đến với công chúng, đó là viêc sử dụng toàn bộ không gian rộng rãi ở đây. Bạn có thể nhìn thấy tác phẩm của Hiraki từ những màn hình bé xíu, cho đến màn hình khổng lồ. Có tất cả 12 tác phẩm. Bạn có thể xem từng tác phẩm, cũng như thưởng ngoạn toàn bộ triển lãm như một tác phẩm sắp đặt.

Hiraki Sawa: Những tác phẩm ở đây không phải là toàn bộ tác phẩm của tôi, nhưng là những tác phẩm từ thời điểm bắt đầu 2002 cho đến gần đây nhất là năm 2017. Ở triển lãm này tôi thử làm việc với không gian, thay vì phân chia nó ra thành các hộp đen (cách trình chiếu phim/video phổ biến – người viết).

Mizuki Endo: Đối với không gian này thì quan trọng là sắp đặt các tác phẩm, từ nhỏ tới lớn, để tạo ra một hiệu ứng tổng thể. Thông thường, bạn thường được nhìn thấy các hình ảnh động trên ti vi, ở rạp chiếu phim, trên điện thoại, hay internet, kênh YouTube chẳng hạn, nhưng ở triển lãm này, trải nghiệm sẽ mang tính vật lý hơn, chạm đến bạn hơn. Và đây là một ý tưởng nhằm trải nghiệm khía cạnh vật lý của tác phẩm, một sự thay thế cho những lựa chọn thông thường.

Hiraki Sawa: Và đó cũng là một phần cách làm việc của tôi. Ở trong rạp chiếu phim, mọi thứ thường cố định, bạn phải ngồi trên ghế và xem phim. Nhưng ở trong không gian triển lãm bạn được tự do đi lại, thay đổi khoảng cách giữa bạn với màn hình và mối quan hệ giữa bạn với tác phẩm, bạn có thể lùi ra xa, hoặc tiến gần tới tác phẩm. Đó là điều thú vị, vì thế tôi sử dụng những màn hình bé xíu, còn nhỏ hơn cả màn hình điện thoại I-phone, như thế người xem phải đến thật gần, và cả màn chiếu rất lớn đến vài mét để mọi người phải di chuyển xung quanh để nhìn thấy tất cả. Như vậy mọi người có thể trải nghiệm tác phẩm theo nhiều cách khác nhau.

Từ điêu khắc tới video art – tính thay đổi của thời gian

Hiraki Sawa: Khi làm tác phẩm, tôi cố gắng tạo ra những gì mà người ta có thể bắt đầu xem bất kỳ lúc nào và có thể ngừng xem khi họ muốn. Vì thế tôi chỉ đơn thuần là tạo ra những ấn tượng thị giác mạnh để thu hút người xem. Tôi không chủ đích tạo ra một sự khởi đầu hay kết thúc của hình ảnh. Dĩ nhiên tác phẩm luôn có sự bắt đầu hay kết thúc, nhưng không phải theo cách của một bô phim. Tôi nghĩ rằng những “phân mảnh” đã là đủ để mọi người cảm nhận và phần còn lại thì dành cho trí tưởng tượng về tác phẩm.

Điều này cũng khá tương đồng với điêu khắc, hay như việc xem một bức tranh. Bạn nhìn vào nó và có thể rời đi rồi sau đó quay lại, và vẫn thấy nó ở đó.

Làm thế nào anh chuyển từ việc học điêu khắc sang làm video art?

Từ khi còn là học sinh, tôi luôn muốn tạo ra một thứ gì đó. Tôi không vẽ được, nhưng tôi lại giỏi chế tác đồ vật. Vì thế tôi nghĩ tôi phải trở thành nhà điêu khắc, và tôi đi học ngành này. Tôi thích việc tạo ra một cái gì đó trong khi làm điêu khắc. Nhưng rồi tôi có những hình ảnh trong đầu mình và muốn đẩy những hình ảnh ấy ra trở thành tác phẩm. Thế rồi tôi có một cơ hội sử dụng hình ảnh động. Tôi giúp một người bạn làm video, cho tới trước đó tôi chưa bao giờ làm việc với hình ảnh động. Bạn tôi hỏi “Anh có làm cái này được không?” Tôi nói tôi có thời gian, tôi có thể sẽ làm được, và tôi thấy việc này thật thú vị, nó giống như một phát hiện đầy hứng khởi. Cách mà tôi upload các hình ảnh nó đem lại cảm giác giống như làm điêu khắc, bởi vì các tác phẩm điêu khắc của tôi dựa trên tính thời gian, nó luôn thay đổi hình dạng, thay đổi theo thời gian. Và bản thân video có cả hai thứ đó, tôi vừa có thể tạo ra các vật thể, lại vừa có thể làm việc về thời gian. Vì thế với tôi sự chuyển dịch từ điêu khắc sang hình ảnh động khá là tương đồng. Việc này giúp tôi đẩy các hình ảnh trong đầu ra trở thành tác phẩm dễ dàng và hiệu quả hơn.

Những hình ảnh trong video của anh (máy bay, các con vật, thiên nhiên) gây hoài niệm đến thời thơ ấu và sự trong trẻo, làm sao anh giữ được sự trong trẻo với thời gian?

Máy bay – tôi yêu chúng từ khi còn nhỏ. Bà tôi thường đưa tôi đến sân bay chỉ để ngắm máy bay. Các tác phẩm đúng là thường dựa trên các ký ức của tôi, và các hình ảnh biểu tượng của tâm hồn tôi.

Việc giữ được sự trong trẻo là rất khó, nhưng trải nghiệm là cái bạn có. Tôi bây giờ 40 tuổi. Tôi yêu máy bay từ khi 5 tuổi. Tôi làm video về máy bay khi tôi 25 tuổi, là 20 năm sau cái khoảnh khắc đó. Và giờ đây tôi đã cách xa cái ấn tượng đầu tiên đấy những 35 năm. Đó luôn là quá trình trưởng thành cùng với thời gian, sẽ không bao giờ giữ được nó tươi mới như ngày đầu nữa. Và trải nghiệm cùng với thời gian luôn phụ thuộc vào việc bạn bao nhiêu tuổi, bạn sẽ còn sống được bao lâu. Trải nghiệm mà ta có bây giờ có thể ảnh hưởng tới trải nghiệm năm ta 35 tuổi, làm nó giàu có thêm, cứ thế tiếp diễn… Và đó là quá trình trưởng thành tự nhiên của chúng ta, trừ phi bạn bị mất toàn bộ ký ức.

…Tôi luôn luôn làm việc với ký ức, có lẽ vì vậy mà người xem luôn thấy hoài niệm khi xem tác phẩm của tôi./

Xin cảm ơn anh và mong chờ được xem triển lãm

____________
Hiraki Sawa (sinh năm 1977) hiện sinh sống và làm việc tại London (Anh). Anh đã gây chú ý và có những thành công quốc tế ngay từ khi còn là sinh viên. Các tác phẩm video siêu thực của anh được trưng bày ở nhiều quốc gia như Nhật Bản, Bỉ, Pháp, Mexico, Vương quốc Anh…cũng như góp mặt trong nhiều bộ sưu tập danh giá.

Xem thêm giới thiệu tác phẩm của Hiraki Sawa ở đây

Triển lãm “Phân mảnh/Fragments” mở cửa từ ngày 3/8/2018 đến hết ngày 7/10/2018 tại Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA), B1 – R3, Vincom Mega Mall Royal City (72A Nguyễn Trãi, quận Thanh Xuân, Hà Nội).