Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom

“Lúc này tôi đang trải qua một nghi lễ. Tôi, bản ngã của chính mình, cảm xúc của tôi và chất liệu là một phần nghi lễ của sáng tạo nghệ thuật.” – Chiharu Shiota

Chiharu Shiota được ngợi ca như một trong những nữ nghệ sĩ Châu Á có tầm nhìn ảnh hưởng nhất trong nghệ thuật đương đại thế giới. Qua nhiều thập kỷ phiêu lưu trong thế giới nghệ thuật, Shiota đã không ngừng thử nghiệm và thách thức chính mình trong mọi lĩnh vực sáng tạo, từ vũ điệu phù du của nghệ thuật trình diễn đến sự mơ màng thầm lặng của ngôn ngữ hội hoạ, những lời thì thầm hữu hình của những tác phẩm điêu khắc cho đến sự đắm chìm vào mọi giác quan của ngôn ngữ nghệ thuật sắp đặt. 

Trong hành trình sáng tạo lao động nghệ thuật rực rỡ của mình, Chiharu Shiota đã ghé thăm Hà Nội vào năm 2019 qua lời mời của VCCA. Tại đây, giữa những cộng hưởng của cảm xúc và tính thi vị kiến trúc, khởi nguồn của tác phẩm “Thuỷ triều cảm xúc” đã bén rễ và khởi sinh. Là một lời phản hồi đối với kiến trúc độc đáo của Trung tâm nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA), Shiota đã cho ra đời hai tác phẩm biệt vị được dành riêng cho không gian VCCA. Cùng lúc đó, cô cũng tìm cách hiểu những biên niên sử về quá khứ của Việt Nam, thu thập những con thuyền cũ mang đầy lịch sử và những câu chuyện. Đối với những con thuyền, với tất cả sự uy nghiêm khiêm nhường của chúng, ẩn chứa vô số ẩn dụ về một vùng đất như Việt Nam, nơi đường bờ biển trải dài ngút tầm mắt, và biên niên sử lịch sử vang vọng những cơn sóng thầm lặng của xung đột và chiến tranh. Tuy nhiên, nghệ thuật của Chiharu không chỉ mang những ẩn dụ trữ tình mà còn chính ở cốt lõi của vật chất. Với đôi bàn tay khéo léo, cô dệt nên những sợi chỉ cuộc sống, biến những thứ tầm thường hàng ngày thành những thứ kì vĩ, và sự phù du thành bản chất nội tại. Những sợi chỉ kể những câu chuyện xưa như những con đường đan xen giữa quá khứ và hiện tại. Trong những kiệt tác được thêu dệt của cô, ta có thể lần theo nghệ thuật thư pháp của một thế giới cổ đại và truyền thống của hàng nghìn khung dệt. Những con đường, dù đã có bước chân hoặc chưa, trải dài trước mắt, mời gọi chúng ta đi theo vòng cung của chúng. Trong thế giới nội tâm của mình, Chiharu như một nhà giả kim rèn luyện những tác phẩm nói về sự chạm nhẹ nhàng của ký ức, về sự tôn nghiêm của quê hương, về những cuộc di cư thầm lặng và sâu sắc, về vũ điệu giữa sự sống và cái chết. Những đôi giày cũ, hành lý cũ kỹ, những chiếc chìa khóa từng mở khóa những bí mật, những bộ quần áo che giấu ký ức của người mặc - tất cả đều tìm thấy vị trí của mình trong tấm thảm nghệ thuật vĩ đại của cô. Khát vọng của cô vượt xa giới hạn của quốc gia, ngôn ngữ và tín ngưỡng. Một cuộc đối thoại vũ trụ, nơi chính vũ trụ làm chứng cho một cuộc gặp gỡ thầm lặng và ý nhị. Trong bảng màu đỏ thẫm, Chiharu tìm thấy tiếng vọng của tâm hồn mình. Màu đỏ và trắng hòa quyện trong vũ điệu của niềm vui, một sự ngợi ca về sự ấm áp của cuộc sống. Trong dáng hình cong cong của chiếc thuyền, ta như tìm thấy con tàu trần thế của mình, một con tàu đẩy chúng ta về phía trước một cách không thể lay chuyển được, mặc dù bờ biển vẫn bị che khuất. 

Chúng ta bước đi trên con đường được bàn tay văn hóa khắc ghi mà quên đi bản chất cuộc hành hương của chính mình. Tuy nhiên, tấm thảm của cuộc sống không được dệt bằng những điều tuyệt đối mà bằng những sắc thái tinh tế của những điều không chắc chắn. Giữa bóng tối, ta kiếm tìm mục đích của mình, vạch ra lộ trình xuyên qua những cõi chưa biết. Những con thuyền, con tàu của những giấc mơ và bến cảng hy vọng, sẽ đưa ta đi qua hành trình đầy những điều kì thú và sự nghi ngại này. 

Người ta thường nói, cái chết là bến bờ cuối cùng, là đỉnh cao của cuộc sống trần thế của con người. Nhưng Chiharu đã tưởng tượng về một viễn cảnh xa hơn cả, nơi thời gian chỉ là một vòng tròn, và linh hồn của chúng ta không ngừng vượt qua những chiều không gian và làm mới chính mình. 

Khi người xem ngắm nhìn những con tàu đen kịt, chúng chuyển động và lung linh, hé lộ vô số góc nhìn. Tuy nhiên, từ một tầm nhìn thuận lợi nào đó, con thuyền vẫn hiện thật rõ ràng, một biểu tượng cho cuộc hành trình trần thế của chúng. Sự phù du và biến đổi của thời gian và không gian, nơi mọi vật thể luôn không ngừng chuyển hoá sang một cõi khác. Trôi mãi về phương xa, những con thuyền chia sẻ cùng một hành trình, nhưng số phận của chúng vẫn chưa được hé mở, điều mà chỉ có vũ trụ mới biết… 

Đỗ Tường Linh